Tổng quan về Tiền sản giật

Tiền sản giật là gì?

Tiền sản giật là tình trạng huyết áp nghiêm trọng phát triển trong thai kỳ. Những người bị tiền sản giật thường có huyết áp cao (tăng huyết áp) và lượng protein trong nước tiểu (protein niệu) cao.

Tiền sản giật thường phát triển sau tuần thứ 20 của thai kỳ. Biến chứng của tiền sản giật cũng có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác trong cơ thể và gây nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi đang phát triển. Vì những rủi ro này, tiền sản giật cần được phát hiện sớm và có các biện pháp hỗ trợ điều trị kịp thời.

Tiền sản giật là chứng rối loạn y tế nghiêm trọng phổ biến nhất có thể xảy ra trong thai kỳ, gây biến chứng tới 8% tổng số ca sinh nở trên toàn thế giới. Tại Hoa Kỳ, đó là nguyên nhân của khoảng 15% trường hợp sinh non (sinh trước tuần thứ 37 của thai kỳ).

Tiền sản giật nhẹ có thể xảy ra ở 1/10 ca mang thai và tiền sản giật nặng có thể xảy ra ở 1/100 ca mang thai. Việc phát hiện và điều trị sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng đe dọa tính mạng của thai phụ và em bé.

Điều gì xảy ra khi mẹ bầu bị tiền sản giật?

Khi bạn bị tiền sản giật, huyết áp của bạn sẽ tăng cao (cao hơn 140/90 mmHg) và bạn có thể có hàm lượng protein cao trong nước tiểu.

Tiền sản giật gây căng thẳng cho tim và các cơ quan khác của bạn và có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến việc cung cấp máu cho nhau thai, làm suy giảm chức năng gan và thận hoặc khiến chất lỏng tích tụ trong phổi. Protein trong nước tiểu là dấu hiệu của rối loạn chức năng thận.

Ai có nguy cơ bị tiền sản giật

Tiền sản giật có thể phổ biến hơn ở những người lần đầu làm mẹ. Các bác sĩ Sản khoa không hoàn toàn chắc chắn tại sao một số người lại bị tiền sản giật. Một số yếu tố có thể khiến mẹ bầu có nguy cơ cao hơn là:

• Tiền sử huyết áp cao, bệnh thận hoặc tiểu đường
• Tiền sử gia đình bị tiền sản giật
• Mắc các bệnh tự miễn dịch như Lupus ban đỏ hoặc hội chứng kháng phospholipid (APS)
• Có tình trạng sức khỏe tâm thần như trầm cảm hoặc lo lắng
• Sử dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF)

Tiền sản giật cũng có thể phổ biến hơn trong các trường hợp:

• Trên 40 tuổi
• Lần mang thai đầu tiên
• Đã hơn 10 năm kể từ lần mang thai cuối cùng của thai phụ
• Bị thừa cân
• Có mẹ hoặc chị gái của thai phụ đã bị tiền sản giật

Triệu chứng của tiền sản giật

Hầu hết phụ nữ bị tiền sản giật đều không có bất kỳ triệu chứng nào. Các biểu hiện thường được chẩn đoán trong quá trình khám thai định kỳ.

Đối với những trường hợp này, một số dấu hiệu đầu tiên của tiền sản giật là huyết áp cao, protein trong nước tiểu và giữ nước (điều này có thể gây tăng cân và sưng tấy).

Phụ nữ bị tiền sản giật cũng có thể có các triệu chứng sau:

• hiện tượng phù nề (sưng tay, mặt và chân) tiến triển đột ngột hoặc nhanh chóng
• chóng mặt
• những cơn đau đầu không biến mất bằng thuốc giảm đau đơn giản
• các vấn đề về thị lực như mắt nhìn mờ, nhạy cảm với ánh sáng, hiện tượng đèn nhấp nháy hoặc đốm trong mắt
• đau dữ dội dưới xương sườn
• chứng ợ nóng không hết khi dùng thuốc kháng axit
• hay cảm thấy hụt hơi

Điều cần thiết là mẹ bầu cần chia sẻ tất cả các triệu chứng mang thai của bạn với bác sĩ Sản khoa. Nhiều người không biết mình bị tiền sản giật cho đến khi được kiểm tra huyết áp và nước tiểu tại cuộc hẹn khám thai.

Tiền sản giật nặng có thể bao gồm các triệu chứng như:

• Tăng huyết áp cấp cứu (huyết áp từ 160/110 mmHg trở lên).
• Suy giảm chức năng thận hoặc gan.
• Chất lỏng trong phổi.
• Mức độ tiểu cầu trong máu thấp (giảm tiểu cầu).
• Giảm sản xuất nước tiểu.

Nếu tình trạng tiền sản giật của bạn nghiêm trọng, bạn có thể phải nhập viện để theo dõi kỹ hơn hoặc cần sinh con càng sớm càng tốt. Bác sĩ Sản khoa có thể cung cấp cho bạn thuốc điều trị huyết áp cao hoặc giúp phổi của thai nhi phát triển trước khi sinh.

Nguyên nhân gây tiền sản giật

Các chuyên gia y tế vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân cụ thể của hiện tượng này.

Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã cho thấy tiền sản giật được cho là xuất phát từ vấn đề sức khỏe của nhau thai (cơ quan phát triển trong tử cung khi mang thai và chịu trách nhiệm cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho thai nhi). Việc cung cấp máu cho nhau thai có thể bị giảm trong tiền sản giật và điều này có thể dẫn đến các vấn đề cho cả mẹ bầu và thai nhi.

Tiền sản giật bắt đầu ở tuần thứ mấy của thai kỳ?

Tiền sản giật thường xảy ra sau 20 tuần mang thai, nhưng cũng có thể đến sớm hơn.

Hầu hết tiền sản giật xảy ra vào lúc hoặc gần ngày sinh (thai kỳ 37 tuần). Tiền sản giật cũng có thể xảy ra sau khi sinh (tiền sản giật sau sinh), thường xảy ra trong khoảng vài ngày đầu đến một tuần sau khi sinh. Trong một số ít trường hợp, nó bắt đầu vài tuần sau khi sinh.

Tiền sản giật sẽ kéo dài trong bao lâu?

Sau khi em bé chào đời, nhiều triệu chứng tiền sản giật của bạn sẽ cải thiện, nhưng có thể mất vài ngày, và đôi khi lâu hơn, cho đến khi mọi thứ trở lại bình thường. Một số xét nghiệm máu của bạn có thể trở nên tồi tệ hơn trong một hoặc hai ngày trước khi chúng trở nên tốt hơn. Huyết áp cao có thể tiếp tục kéo dài đến 3 tháng sau khi sinh con.

Tiền sản giật có ảnh hưởng tới thai nhi không?

Tiền sản giật có thể khiến nhau thai của bạn không hoạt động tốt. Điều này có thể ảnh hưởng đến em bé của bạn và có thể gây ra sự tăng trưởng bất thường hoặc gây ra sinh non. Nếu em bé của bạn chào đời sớm hoặc nhỏ hơn dự kiến , bé có thể cần được chăm sóc tại nhà trẻ chăm sóc đặc biệt .

Sự khác biệt giữa tiền sản giật và sản giật là gì?

Sản giật là tình trạng tiền sản giật nặng gây co giật. Nó được coi là một biến chứng của tiền sản giật, nhưng nó có thể xảy ra mà không có dấu hiệu tiền sản giật. Trong một số ít trường hợp, nó có thể dẫn đến hôn mê, đột quỵ hoặc tử vong.

Tiền sản giật sau sinh là gì?

Tiền sản giật sau sinh là tình trạng bạn bị tiền sản giật sau khi sinh con. Nó thường xảy ra trong vòng hai ngày sau khi sinh nhưng cũng có thể phát triển vài tuần sau đó. Các dấu hiệu của tiền sản giật sau sinh cũng tương tự như tiền sản giật và bao gồm sưng tấy ở tứ chi, nhức đầu, nhìn thấy đốm, đau dạ dày và buồn nôn. Đó là một tình trạng nghiêm trọng có thể gây co giật, đột quỵ và tổn thương nội tạng.

Căng thẳng có gây ra tiền sản giật?

Mặc dù căng thẳng có thể ảnh hưởng đến huyết áp nhưng hiện tượng căng thẳng không phải là một trong những nguyên nhân trực tiếp gây ra tiền sản giật. Mặc dù một số căng thẳng là không thể tránh khỏi khi mang thai, nhưng tránh những tình huống căng thẳng cao độ hoặc học cách kiểm soát căng thẳng là một ý tưởng hay.

Chẩn đoán tiền sản giật

Tiền sản giật thường được chẩn đoán trong các cuộc khám thai định kỳ khi bác sĩ Sản khoa kiểm tra mức tăng cân, huyết áp và nước tiểu của bạn.

Nếu huyết áp của bạn quá cao, bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm khác để kiểm tra tiền sản giật. Các xét nghiệm này có thể bao gồm:

• xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra protein
• xét nghiệm máu để kiểm tra chức năng thận và gan
• kiểm tra thể chất định kỳ để kiểm tra phản xạ chân của bạn.
• em bé trong bụng mẹ cũng sẽ được kiểm tra bằng siêu âm để đánh giá sự tăng trưởng và sức khỏe, đồng thời theo dõi nhịp tim bằng máy đo nhịp tim (CTG).

Tiền sản giật có thể được phân loại là nhẹ hoặc nặng. Bạn có thể được chẩn đoán mắc chứng tiền sản giật nhẹ nếu bạn bị huyết áp cao cộng với lượng protein trong nước tiểu cao.

Thai phụ được chẩn đoán mắc tiền sản giật nặng nếu có các triệu chứng tiền sản giật nhẹ và có thêm:

• Dấu hiệu tổn thương thận hoặc gan (thấy trong xét nghiệm máu).
• Số lượng tiểu cầu thấp.
• Chất lỏng trong phổi của bạn.
• Đau đầu và chóng mặt.
• Suy giảm thị lực hoặc nhìn thấy các đốm đen trong tầm mắt mà không biến mất.

Điều trị tiền sản giật

Việc điều trị nói chung phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chứng tiền sản giật và thời gian mang thai của bạn.

Nếu tình trạng tiền sản giật của bạn ở mức độ nhẹ hoặc trung bình, bác sĩ có thể khuyên bạn nên đến bệnh viện để theo dõi và bắt đầu dùng thuốc huyết áp. Bạn cũng có thể được chỉ định điều trị để ngăn ngừa cục máu đông.

Cách chữa trị hoàn toàn duy nhất cho bệnh tiền sản giật là sinh con. Bác sĩ Sản khoa có thể khuyên bạn nên kích thích chuyển dạ sớm để giúp kiểm soát tiền sản giật.

• Nếu thai phụ gần đủ tháng (thai từ 37 tuần trở lên), em bé của bạn có thể sẽ được sinh sớm. Bạn vẫn có thể sinh thường qua đường âm đạo, nhưng đôi khi nên sinh mổ (mổ lấy thai). Bác sĩ Sản khoa có thể kê thêm thuốc để giúp phổi của thai nhi phát triển và kiểm soát huyết áp cho đến khi em bé được sinh ra. Đôi khi việc sinh con sớm sẽ an toàn hơn là có nguy cơ kéo dài thai kỳ.
• Khi tiền sản giật phát triển sớm hơn trong thai kỳ, bạn sẽ được theo dõi chặt chẽ nhằm nỗ lực kéo dài thai kỳ và cho phép thai nhi tăng trưởng và phát triển. Bạn sẽ có nhiều cuộc hẹn thăm khám trước khi sinh hơn, bao gồm siêu âm, xét nghiệm nước tiểu và lấy máu. Bạn có thể được yêu cầu kiểm tra huyết áp tại nhà. Nếu được chẩn đoán mắc chứng tiền sản giật nặng, bạn có thể phải ở lại bệnh viện cho đến khi sinh con.
• Nếu tình trạng tiền sản giật trở nên trầm trọng hơn, em bé của bạn sẽ cần phải được sinh ra.
• Trong quá trình chuyển dạ và sau khi sinh, những người bị tiền sản giật thường được tiêm magie vào tĩnh mạch (trực tiếp vào tĩnh mạch) để ngăn ngừa sự phát triển của sản giật (co giật do tiền sản giật).

Có cần điều trị tiền sản giật sau khi sinh con không?

Sau khi sinh con, bạn vẫn có nguy cơ cao bị biến chứng trong vài ngày đầu. Bạn thường sẽ ở lại bệnh viện và có thể cần tiếp tục dùng thuốc điều trị huyết áp. Điều quan trọng là bạn phải đi khám sức khỏe sau sinh 6 tuần để đảm bảo huyết áp của bạn đã trở lại bình thường và không còn protein trong nước tiểu.

Các biến chứng của tiền sản giật

Nếu không được điều trị, tiền sản giật có thể gây tử vong cho cả mẹ bầu và thai nhi.

Trước khi sinh, các biến chứng thường gặp nhất là sinh non, nhẹ cân hoặc bong nhau thai.

Tiền sản giật có thể gây ra hội chứng HELLP (tan máu, men gan tăng cao và số lượng tiểu cầu thấp). Điều này xảy ra khi tiền sản giật làm tổn thương gan và hồng cầu của bạn và cản trở quá trình đông máu. Các dấu hiệu khác của hội chứng HELLP là mờ mắt, đau ngực, đau đầu và chảy máu cam.

Sau khi sinh con, bạn có thể có nguy cơ cao hơn về:

• Bệnh thận.
• Đau tim.
• Đột quỵ.
• Phát triển tiền sản giật ở những lần mang thai sau.

Tiền sản giật có hết sau khi sinh không?

Tiền sản giật thường biến mất trong vòng vài ngày đến vài tuần sau khi sinh.

Đôi khi, huyết áp của bạn có thể duy trì ở mức cao trong vài tuần sau khi sinh, cần phải điều trị bằng thuốc. Bác sĩ Sản khoa sẽ tiến hành theo dõi sau khi mang thai để kiểm soát huyết áp của bạn. Những người bị tiền sản giật – đặc biệt là những người phát bệnh sớm trong thai kỳ – có nguy cơ cao bị huyết áp cao (tăng huyết áp) và bệnh tim sau này trong đời. Biết được thông tin này, các thai phụ có những biểu hiện sớm cần đi khám ngay để bác sĩ Sản khoa thực hiện các bước nhằm giảm thiểu những rủi ro này.

Làm cách nào để giảm nguy cơ mắc bệnh tiền sản giật?

Đối với những người có yếu tố nguy cơ, có thể thực hiện một số bước trước và trong khi mang thai để giảm nguy cơ phát triển tiền sản giật. Các bước này có thể bao gồm:

• Giảm cân nếu bạn thừa cân/béo phì (trước khi tăng cân liên quan đến thai kỳ).
• Kiểm soát huyết áp và lượng đường trong máu (nếu bạn bị huyết áp cao hoặc tiểu đường trước khi mang thai).
• Duy trì thói quen tập thể dục đều đặn.
• Ngủ đủ giấc.
• Ăn thực phẩm lành mạnh ít muối và tránh caffeine.

Uống aspirin hàng ngày đã được chứng minh là làm giảm nguy cơ phát triển tiền sản giật khoảng 15%. Nếu mẹ bầu có các yếu tố nguy cơ mắc tiền sản giật, bác sĩ Sản khoa có thể khuyên bạn nên bắt đầu dùng aspirin khi mang thai sớm (khi thai được 12 tuần).

*** Bài viết chỉ có giá trị tham khảo. Không thay thế chẩn đoán và điều trị của bác sĩ ***