Nhóm máu là gì?
Nhóm máu (Blood Type) của mỗi người được xác định bởi cấu trúc hóa học bên ngoài tế bào hồng cầu. Những cấu trúc hóa học này được gọi là kháng nguyên.
Nhóm máu của bạn được quyết định bởi gen bạn thừa hưởng từ cha mẹ.
Các loại nhóm máu
Năm 1901, nhà bác học Karl Landsteiner đã phát hiện ra hệ nhóm máu ABO, mở ra kỷ nguyên mới trong thực hành truyền máu. Những năm sau đó, nhiều hệ nhóm máu hồng cầu khác đã được phát hiện như hệ nhóm máu Rh, Kell, Kidd, Duffy, Lewis, MNS…
Năm 2019, Hội Truyền máu quốc tế công nhận có tới 39 hệ nhóm máu hồng cầu với 367 kháng nguyên nhóm máu khác nhau; trong đó, hai hệ nhóm máu ABO và Rhesus là quan trọng nhất trong hoạt động truyền máu.
Mỗi hệ nhóm máu lại có các nhóm máu khác nhau do sự có mặt hay vắng mặt của kháng nguyên mang đặc tính di truyền trên bề mặt hồng cầu và kháng thể trong huyết thanh của người đó. Hệ nhóm máu Rh có hệ kháng nguyên đa dạng và phức tạp nhất với hơn 50 kháng nguyên, trong đó kháng nguyên D là phổ biến nhất.
Nhóm máu ABO
Có 4 nhóm máu khác nhau – A, B, AB và O. Những tên nhóm máu này cho biết tế bào hồng cầu của bạn có mang:
- Kháng nguyên A – nhóm máu A
- Kháng nguyên B – nhóm máu B
- Kháng nguyên A và B – nhóm máu AB
- Không có kháng nguyên – nhóm máu O
Hệ nhóm máu ABO gồm 4 nhóm máu là A, B, O và AB với tỷ lệ phân bố trong cộng đồng khác nhau ở từng chủng tộc. Ở Việt Nam, tỷ lệ này là: nhóm O khoảng 45%, nhóm B khoảng 30%, nhóm A khoảng 20% và nhóm AB khoảng 5%.
Hệ Rh có 2 nhóm máu thường gặp là Rh(D) dương và Rh(D) âm, hay còn gọi là Rh(D)+ và Rh(D)-. Ở Việt Nam, những người có nhóm máu Rh(D) âm (bao gồm nhóm O-, A-, B-, AB-) ước tính chiếm khoảng 0,1% dân số (trong 1.000 người mới có 1 người), nên được coi là nhóm máu hiếm.
Nhóm máu Rhesus
Nhóm Rhesus hoặc nhóm Rh chứa khoảng 50 kháng nguyên khác nhau có thể được tìm thấy trên bề mặt tế bào hồng cầu của bạn.
Kháng nguyên quan trọng nhất là RhD.
Mỗi nhóm máu trong số 4 nhóm máu của hệ ABO có thể được phân loại thành:
- Rhesus dương tính – có kháng nguyên RhD
- Rhesus âm tính – không có kháng nguyên RhD
Tại sao nên biết nhóm máu của bản thân?
Biết nhóm máu của bạn có nghĩa là bạn có thể:
- có một thai kỳ an toàn
- giúp đỡ người khác khi thiếu máu
Nhóm máu và truyền máu
Nếu cần truyền máu, bạn sẽ được xét nghiệm máu để tìm nhóm máu và kháng thể để đảm bảo máu của người hiến tặng mà bạn nhận được tương thích với máu của bạn.
Máu từ nhóm máu khác nhau có các kháng nguyên khác nhau trên tế bào máu. Điều này có nghĩa là khi hệ miễn dịch của bạn nhận ra tế bào máu của người hiến tặng, nó có thể tấn công chúng.
Nếu bạn cần truyền máu, trong trường hợp khẩn cấp và không có thời gian để điều chỉnh nhóm máu của mình, bạn sẽ được truyền máu O-. Điều này là do máu O không có kháng nguyên và có thể được truyền an toàn cho bất kỳ ai.
Nhận sai nhóm máu khi truyền máu có thể đe dọa tính mạng và bạn cần được điều trị nhanh chóng. Tuy nhiên, điều này cực kỳ hiếm khi xảy ra.
Nhóm máu và mang thai
Người mang thai và con của họ cũng có thể có nhóm máu không tương thích. Nếu bạn có nhóm máu khác với con mình, bạn có thể cần được điều trị trong khi mang thai.
Bạn có thể có nhóm máu Rhesus âm tính trong khi thai nhi của bạn có nhóm máu Rhesus dương tính. Điều này có thể dẫn đến bệnh yếu tố Rhesus.
Bệnh yếu tố Rhesus là khi các tế bào miễn dịch của bạn tấn công các tế bào Rhesus dương tính của em bé. Điều này có thể dẫn đến thiếu máu trầm trọng hoặc tử vong.
Tình trạng tan máu thai kỳ này có thể được ngăn ngừa bằng cách điều trị cho bạn bằng immunoglobin kháng D. Điều này vô hiệu hóa các tế bào máu Rhesus dương tính của em bé trong máu của bạn trước khi hệ thống miễn dịch tạo ra kháng thể.
Hiến máu và truyền máu
Máu toàn phần từ loại A, loại O dương và loại O âm luôn luôn cần thiết.
Những người thuộc nhóm máu AB hoặc loại B có thể hiến huyết tương, điều này rất quan trọng đối với những bệnh nhân mắc:
- vết thương
- vết bỏng nặng
- bệnh về máu
Nhiều người cần truyền máu thường xuyên để giúp điều trị tình trạng bệnh lý của họ. Ví dụ về cách sử dụng máu hiến bao gồm điều trị ung thư, thiếu máu và các bệnh về máu, dạ dày và thận.
Bạn có thể chọn hình thức hiến máu bao gồm:
- máu
- huyết tương (phần chất lỏng trong máu của bạn)
- tiểu cầu (các mảnh tế bào giúp đông máu)
Hiến huyết tương là gì?
Việc hiến tặng huyết tương được gọi là apheresis. Nó giống như cho máu vậy. Bạn có thể hiến huyết tương 2 tuần một lần. Chỉ hơn một nửa máu của bạn là huyết tương.
Một thiết bị chuyên dụng đặc biệt sẽ lấy máu từ cánh tay của bạn. Máy tách máu của bạn và thu thập huyết tương.
Huyết tương của bạn có màu vàng khi nó được tách ra khỏi tế bào hồng cầu, khiến máu của bạn có màu đỏ.
Huyết tương có thể được sử dụng theo nhiều cách, như điều trị bệnh gan và thận, ngăn ngừa và cầm máu cũng như điều trị các vết bỏng lớn.
Tôi có thể hiến máu nếu tôi bị bệnh không?
Không, bạn sẽ phải đợi cho đến khi cảm thấy khỏe lại rồi mới hiến máu.
Ngay cả khi chỉ có các triệu chứng nhẹ như sổ mũi, bạn cũng nên ở nhà để nghỉ ngơi và hồi phục.
Tôi có thể hiến máu sau khi tiêm chủng không?
Bạn có thể phải chờ hiến máu hoặc huyết tương sau khi tiêm chủng. Thời gian chờ đợi tùy thuộc vào loại vắc-xin bạn đã tiêm.
- Đối với vắc xin Sởi, Quai bị, Rubella (sởi Đức), Bại liệt, Lao, Thủy đậu: 4 tuần sau khi tiêm
- Đối với vắc xin COVID-19: 3 ngày sau khi tiêm
- Đối với vắc xin viêm gan B: 2 tuần sau khi tiêm
- Đối với vắc xin đậu mùa/đầu khỉ: 8 tuần sau khi tiêm
Tôi có thể hiến máu bao lâu một lần?
Bạn có thể hiến máu 12 tuần một lần hoặc hiến huyết tương 2 tuần một lần.
No Responses