Bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto

Viêm tuyến giáp Hashimoto là gì?

Bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto (hay còn gọi là bệnh Hashimoto) là một tình trạng tự miễn dịch. Hệ thống miễn dịch của cơ thể bắt đầu tấn công tuyến giáp dẫn tới tuyến giáp có thể bị tổn thương do tình trạng viêm do kháng thể tấn công và điều này có thể dẫn đến sưng tuyến giáp. Quá trình tự miễn dịch này có thể khiến tuyến giáp hoạt động không tốt, gây ra chứng suy giáp (nồng độ hormone tuyến giáp thấp).

Trong một số ít trường hợp, bệnh Hashimoto có thể khiến cơ thể sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp.

Tuyến giáp là một tuyến có hình con bướm nằm ở phía dưới phía trước cổ. Công việc của tuyến giáp là tạo ra hormone tuyến giáp. Hormon tuyến giáp được giải phóng vào máu và vận chuyển đến mọi mô trong cơ thể.

Hormon tuyến giáp giúp cơ thể sử dụng năng lượng, giữ ấm và giữ cho não, tim, cơ và các cơ quan khác hoạt động. Ở trẻ em, hormone tuyến giáp cần thiết cho sự phát triển bình thường.

Các hormon tuyến giáp đóng vai trò rất quan trọng cho quá trình trao đổi chất của cơ thể. Nồng độ hormone tuyến giáp thấp có thể gây ra một loạt các triệu chứng, chẳng hạn như mệt mỏi, tăng cân và không chịu được nhiệt độ lạnh.

Viêm tuyến giáp Hashimoto còn có các tên gọi khác là:

• Viêm tuyến giáp tự miễn Hashimoto
• Viêm tuyến giáp tự miễn mãn tính
• Viêm tuyến giáp lympho

Nguyên nhân gây bệnh Hashimoto là gì?

Nguyên nhân chính đằng sau sự phát triển của bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto vẫn chưa rõ ràng mặc dù có thể có sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau. Một số người dễ mắc bệnh này hơn những người khác có lẽ là do gen của họ vì loại bệnh tuyến giáp này được biết là có tính di truyền trong gia đình. Khi những người này tiếp xúc với một số yếu tố môi trường nhất định, cơ thể họ bắt đầu sản xuất một số protein gọi là kháng thể.

Do là bệnh tự miễn, hệ thống miễn dịch sẽ tạo ra kháng thể tấn công mô tuyến giáp. Sau đó, các tế bào lympho của hệ miễn dịch sẽ tích tụ trong tuyến giáp, gây viêm tuyến giáp và giảm hoạt động sản xuất các hormone tuyến giáp. Theo thời gian, cơ thể người bệnh sẽ có những triệu chứng điển hình của bệnh suy giáp.

Các kháng thể thường nhận biết và loại bỏ các chất lạ như vi khuẩn hoặc virus, nhưng đôi khi, vì những lý do chưa được hiểu rõ, đội quân kháng thể coi một phần cơ thể chúng ta là “ngoại lai” và tấn công khu vực đó, ví dụ như các tế bào trong tuyến giáp.

Ai có nguy cơ mắc bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto?

Những yếu tố có thể khiến bạn dễ mắc bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto là:

• Là phụ nữ. Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 7 lần. Viêm tuyến giáp Hashimoto đôi khi bắt đầu trong thời kỳ mang thai.
• Ở độ tuổi trung niên. Hầu hết các trường hợp xảy ra ở độ tuổi từ 40 đến 60. Nhưng nó đã được nhìn thấy ở những người trẻ tuổi.
• Di truyền. Bệnh có xu hướng di truyền trong gia đình. Nhưng không có gen nào được tìm thấy mang nó.
• Các bệnh tự miễn dịch. Những vấn đề sức khỏe này làm tăng nguy cơ của một người. Một số ví dụ là viêm khớp dạng thấp và bệnh tiểu đường loại 1. Bị loại viêm tuyến giáp này khiến bạn có nguy cơ mắc các bệnh tự miễn khác cao hơn.

Bệnh Hashimoto phổ biến như thế nào?

Viêm tuyến giáp Hashimoto gây suy giáp được tìm thấy ở khoảng 2% dân số, mặc dù tỷ lệ mắc bệnh tăng theo tuổi tác.

Bệnh phổ biến hơn so với bệnh cường giáp (tuyến giáp hoạt động quá mức).

Phụ nữ có nguy cơ bị ảnh hưởng cao hơn nam giới từ 5 đến 8 lần, đặc biệt là phụ nữ lớn tuổi. Bệnh Hashimoto cũng là nguyên nhân phổ biến nhất gây suy giáp ở trẻ em.

Dấu hiệu và triệu chứng của viêm tuyến giáp Hashimoto

Viêm tuyến giáp Hashimoto thường tiến triển rất chậm trong nhiều năm. Bạn có thể không có bất kỳ triệu chứng nào sớm, ngay cả khi kháng thể tuyến giáp được phát hiện trong xét nghiệm chức năng tuyến giáp.

Trong một số trường hợp, tình trạng viêm có thể khiến tuyến giáp của bạn to hơn bình thường (bướu cổ), điều này có thể gây khó chịu ở cổ, áp lực hoặc khó nuốt.

Tuyến giáp của bạn có thể hoạt động kém khiến nồng độ hormone tuyến giáp của bạn thấp, dẫn tới tình trạng suy giáp.

Các triệu chứng điển hình của suy giáp:

• Mệt mỏi
• Tăng cân bất thường
• Da khô, rụng tóc
• Nhịp tim chậm
• Mắt và mặt sưng húp
• Đau khớp và cơ
• Táo bón
• Khả năng chịu lạnh suy giảm
• Giảm ham muốn tình dục
• Ảnh hưởng khả năng sinh sản
• Trầm cảm
• Tăng chiều cao chậm hơn ở trẻ em

Chẩn đoán bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto

Thông thường nếu nghi ngờ bệnh Hashimoto do các dấu hiệu và triệu chứng mà bệnh nhân phát triển thì xét nghiệm máu sẽ được chỉ định.

Các xét nghiệm thông thường trong phòng thí nghiệm về bệnh Hashimoto bao gồm:

• TSH (hormone kích thích tuyến giáp)
• T4 (thyroxin)
• T3 (triiodothyronin)
• TPO (kháng thể peroxidase tuyến giáp)
• Kháng thể thyroglobulin
• Kháng thể thụ thể TSH

Xét nghiệm máu này sẽ đo mức độ hormone tuyến giáp chủ yếu là TSH và T4 (thyroxine). Mức TSH là chỉ số nhạy cảm nhất về chức năng tuyến giáp. Khi TSH cao, điều này cho thấy tuyến giáp không sản xuất đủ hormone tuyến giáp, như trong bệnh Hashimoto. Khi tuyến giáp hoạt động quá mức, như xảy ra trong bệnh Graves, nồng độ hormone kích thích tuyến giáp sẽ thấp.

Nhiều người mắc bệnh Hashimoto sẽ có kết quả xét nghiệm dương tính với các kháng thể tuyến giáp, bao gồm kháng thể kháng TPO (TPO-Ab) hoặc kháng thể kháng Thyroglobulin (Tg-Ab). Nhưng khoảng 5% số người bị viêm tuyến giáp Hashimoto sẽ không phát hiện được bất kỳ kháng thể nào.

Viêm tuyến giáp Hashimoto được chẩn đoán bằng một số xét nghiệm chức năng tuyến giáp và kiểm tra hình thái tuyến giáp, bao gồm:

• Nồng độ hormone kích thích tuyến giáp (TSH) tăng cao.
• Nồng độ hormone tuyến giáp thấp, được báo cáo là T3 và T4 tự do hoặc toàn phần
• Tăng kháng thể peroxidase tuyến giáp (TPO)
• Kháng thể thyroglobulin (TG) tăng cao
• Kháng thể TSH tăng cao
• Phì đại tuyến giáp lan tỏa kèm xơ hóa (bướu cổ hạch).

Đôi khi siêu âm có thể giúp chẩn đoán bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto. Hình ảnh cũng có thể bao gồm sinh thiết mô tuyến giáp bằng kim nhỏ để xác định chẩn đoán. Điều này thường hữu ích khi các xét nghiệm về bướu cổ hoặc tuyến giáp là bình thường.

Quét tuyến giáp hiếm khi cần thiết. Tuy nhiên, nếu tuyến giáp sưng lên không đều, bác sĩ có thể yêu cầu chụp chiếu để xác định xem có nhân tuyến giáp hoặc các bất thường nào khác hay không. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu xét nghiệm máu bổ sung để kiểm tra xem có bất kỳ tình trạng tự miễn dịch liên quan nào khác hay không.

Viêm tuyến giáp Hashimoto có thể được chẩn đoán ngay cả khi bạn không có triệu chứng. Nồng độ kháng thể tuyến giáp của bạn cao, nhưng nồng độ hormone tuyến giáp của bạn vẫn bình thường. Không cần lặp lại và theo dõi nồng độ kháng thể tuyến giáp của bạn. Tuy nhiên, bạn cần theo dõi nồng độ TSH trong máu. Theo thời gian, bạn có thể phát triển nồng độ hormone tuyến giáp thấp.

Điều trị viêm tuyến giáp Hashimoto

Nếu bạn có nồng độ kháng thể tuyến giáp cao nhưng xét nghiệm chức năng tuyến giáp bình thường (TSH và Free T4), bạn không cần điều trị bằng hormone tuyến giáp.

Nếu bạn chỉ có TSH tăng nhẹ (suy giáp nhẹ hoặc cận lâm sàng), bạn có thể cần hoặc không cần dùng thuốc ngay.

• Bạn có thể kiểm tra mức TSH một hoặc hai lần mỗi năm để xem liệu bạn có đang phát triển bệnh suy giáp lâm sàng hay không.

Nếu bạn bị suy giáp lâm sàng (TSH tăng cao và nồng độ hormone tuyến giáp thấp), phương pháp điều trị là thay thế hormone tuyến giáp bằng levothyroxin (T4).

• Levothyroxine được dùng bằng đường uống. Liều sẽ được điều chỉnh đến mức chính xác cho bạn dựa trên mức TSH của bạn.
• Khi dùng levothyroxin đúng liều lượng sẽ không có tác dụng phụ.
• Tuy nhiên, nếu liều của bạn quá thấp hoặc bạn thường xuyên bỏ lỡ liều, bạn có thể tiếp tục có các triệu chứng của bệnh suy giáp và nồng độ TSH trong máu sẽ vẫn tăng cao.
• Nếu liều quá cao, bạn có thể xuất hiện các triệu chứng cường giáp và mức TSH trong máu sẽ dưới mức bình thường.

Hầu hết những người bị suy giáp do viêm tuyến giáp Hashimoto sẽ cần điều trị suốt đời bằng liệu pháp thay thế hormone tuyến giáp (levothyroxine).

Có bất kỳ tác dụng phụ nào khi điều trị không?

Nếu việc thay thế thyroxine được theo dõi đầy đủ và liều lượng được giữ ổn định thì sẽ không có tác dụng phụ.

Bệnh Hashimoto có di truyền không?

Mặc dù bản thân căn bệnh này không có tính di truyền nhưng các bệnh tự miễn có xu hướng di truyền trong gia đình. Cũng có khả năng bệnh nhân mắc bệnh Hashimoto có thể mắc một số bệnh tự miễn khác.

Những tác động lâu dài của bệnh Hashimoto là gì?

Những bệnh nhân có chức năng tuyến giáp ổn định sau cơn viêm có nguy cơ phát triển bệnh suy giáp về lâu dài. Họ nên thảo luận bất kỳ mối quan tâm nào họ có với bác sĩ của họ.

Rất hiếm khi, một số bệnh nhân mắc bệnh Hashimoto có thể phát triển các tế bào ung thư ở tuyến giáp do sự phát triển của ung thư tế bào bạch huyết (ung thư hạch). Một lần nữa, bệnh nhân nên thảo luận bất kỳ mối quan tâm nào của họ với bác sĩ.

Sự khác biệt giữa bệnh Hashimoto và bệnh suy giáp

Sự khác biệt chính giữa bệnh Hashimoto và bệnh suy giáp là nguyên nhân của từng tình trạng.

• Bệnh Hashimoto xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn tấn công tuyến giáp.
• Suy giáp xảy ra khi tuyến giáp của bạn hoạt động kém và không sản xuất đủ hormone tuyến giáp. Và điều này có thể xảy ra vì nhiều lý do khác nhau.

Hashimoto và suy giáp có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Đó là vì:

• Viêm tuyến giáp Hashimoto là nguyên nhân phổ biến nhất gây suy giáp, nhưng điều này có thể khác nhau ở mỗi người. Một số người có chức năng tuyến giáp bình thường ở giai đoạn đầu của bệnh Hashimoto, trong khi những người khác không bao giờ tiến triển thành bệnh suy giáp.
• Ở chiều ngược lại, không phải trường hợp mắc bệnh suy giáp nào cũng do viêm tuyến giáp Hashimoto gây ra.

Bệnh Hashimoto là kết quả của việc cơ thể bạn tạo ra kháng thể đối với tuyến giáp. Đây chính là nguyên nhân khiến nó trở thành một chứng rối loạn tự miễn dịch.

Kháng thể là một phần quan trọng trong hệ thống miễn dịch của cơ thể. Chúng được thiết kế để chống lại các tế bào không thuộc về cơ thể.

Nhưng ở Hashimoto, cơ thể tạo ra các kháng thể tấn công nhầm vào tuyến giáp. Đôi khi sự phá hủy này lan rộng đến mức dẫn đến suy giáp (nhưng không phải lúc nào cũng vậy).

Phương pháp điều trị bệnh Hashimoto và bệnh suy giáp có giống nhau không?

Điều trị viêm tuyến giáp Hashimoto và suy giáp có thể giống nhau trong một số trường hợp. Điều này phụ thuộc vào việc tổn thương tuyến giáp do bệnh Hashimoto gây ra có đủ nghiêm trọng để gây ra chứng suy giáp hay không. Nếu vậy, việc điều trị thường sẽ bao gồm thuốc thay thế hormone tuyến giáp, như levothyroxine (Synthroid).

Điều trị suy giáp là cần thiết để cơ thể hoạt động bình thường.

Suy giáp không được điều trị do bất kỳ nguyên nhân nào có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Điều này có thể bao gồm:

• Thay đổi sức khỏe tâm thần
• Vô sinh
• Bệnh tim
• Tổn thương thần kinh
• Tử vong (trong trường hợp nặng)

Nếu bệnh Hashimoto của bạn không tiến triển và không gây tổn hại đáng kể cho tuyến giáp, bạn có thể không cần điều trị. Bác sĩ có thể chọn theo dõi chức năng tuyến giáp của bạn thường xuyên và kiểm tra xem bạn có phát triển bất kỳ triệu chứng nào không.

Sự khác biệt giữa bệnh Hashimoto và bệnh Graves

Bệnh Graves (Graves’ disease – GD) và viêm tuyến giáp Hashimoto (Hashimoto’s thyroiditis – HT) là những bệnh tự miễn tuyến giáp phổ biến ở người với các biểu hiện lâm sàng trái ngược nhau.

• Trong GD, hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể tự động kích thích thụ thể hormone kích thích tuyến giáp (TSHR). Do đó, tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp, dẫn đến cường giáp.
• Ngược lại, HT là tình trạng tế bào T tự phản ứng và tự kháng thể phá hủy tuyến giáp, dẫn đến suy giáp. Các tự kháng thể trong HT đặc hiệu với kháng nguyên tuyến giáp thyroglobulin (Tg) và peroxidase tuyến giáp (TPO).

Mặc dù biểu hiện lâm sàng trái ngược nhau nhưng chúng có một số mối liên hệ bí ẩn.

Một công trình nghiên cứu công bố vào tháng 5 năm 2023 trên tạp chí Trends in Immunology đã đề xuất rằng GD và HT có cùng một nguồn gốc cơ bản: cả hai căn bệnh đều là hậu quả của một quá trình sinh lý có lợi được gọi là giám sát tự miễn dịch của các đột biến tăng tiết. Các tế bào T tự phản ứng loại bỏ có chọn lọc các tế bào đột biến tăng tiết hormone và có nguy cơ trở thành các nhân tuyến giáp độc tính. Những tế bào T này có thể kích hoạt phản ứng dịch thể ở những người nhạy cảm, dẫn đến việc sản xuất kháng thể chống lại các kháng nguyên tuyến giáp. Nguồn gốc chung này có thể giải thích những điểm tương đồng về tỷ lệ mắc và các yếu tố rủi ro giữa HT và GD, mặc dù kiểu hình lâm sàng trái ngược nhau.

Một số các bằng chứng khác trong nghiên cứu nêu trên cho thấy:

• Trong HT, tế bào T và tự kháng thể phá hủy tuyến giáp, gây suy giáp. Trong GD, các tự kháng thể kích thích thụ thể hormone kích thích tuyến giáp (TSHR), dẫn đến phì đại tuyến giáp và cường giáp. Bất chấp những tác dụng trái ngược nhau, những căn bệnh này có ba mối liên hệ bí ẩn: (1) bệnh nhân GD và HT có chung HLA-DR3; (2) 60–80% bệnh nhân GD cũng dương tính với tự kháng thể HT [kháng thể peroxidase tuyến giáp (TPO) và kháng thyroglobulin (Tg)]; và (3) GD có thể biến hình thành HT và ngược lại. Viết tắt: HLA, kháng nguyên bạch cầu ở người.
• Những đặc điểm chung giữa hai bệnh này chưa được hiểu rõ. Một giả thuyết cho rằng sự xâm nhập tế bào lympho của tuyến giáp ở GD có thể dẫn đến sự lan truyền phân tử của phản ứng kháng thể TSHR sang các tự kháng nguyên tuyến giáp khác, dẫn đến HT, mặc dù điều này vẫn còn phải được thử nghiệm thêm.

Cả hai bệnh này đều được cho là cái giá phải trả cho một cơ chế giám sát tự miễn dịch có lợi được thúc đẩy bởi các tế bào T tự phản ứng chống lại các tế bào đột biến tăng tiết trong tuyến giáp. Tuy nhiên, giả thuyết giám sát tự miễn dịch đối với các bệnh tự miễn vẫn còn đang được thử nghiệm.

*** Bài viết chỉ có giá trị tham khảo. Không thay thế chẩn đoán và điều trị của bác sĩ ***